Do tej pory opisywałem różne rodziny oraz różne nazwiska. Teraz przyszła pora na moje własne nazwisko i parę historii z nim związanych.

Na zjeździe rodziny Osińskich kolejny raz została przywołana legenda o pochodzeniu drugiego „ł” w moim nazwisku. Legenda ta jest mi znana, wiem także, że żywa jest wśród innych gałęzi. Zatem przyjrzyjmy się bliżej legendzie.

Legenda rodzinna

Najpierw skupmy się na treści. Duża Sławka, a tak właściwie Sławka Wielka to wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Kozłowo. Wg. mnie jeśli ktoś ze Sławki Wielkiej brał udział w bitwie pod Grunwaldem to raczej po stronie krzyżackiej, bo Nidzica i okolice należały do Zakonu. Nie mniej jednak załóżmy, że faktycznie jakiś Małek ze Sławki Wielkiej mógł brać udział w bitwie pod Grunwaldem po stronie Polaków, tego ani wykluczyć ani potwierdzić się nie da. Skąd wzięła się powyższa notatka? Prawdopodobnie stąd:

Powyższy wycinek pochodzi z książki Karola Małłka „Z Mazur do Verdun”, a wspomniany syn Karola to prof. Janusz Małłek, którego miałem zaszczyt poznać. Niestety jestem zmuszony polemizować z profesorem, a raczej z tekstem jego ojca – Karola Małłka. Nie będzie to polemika na śmierć i życie, bo sam tekst jest napisany z typowym dla „Króla Mazurów” humorem i sprawia, że pomimo braku pokrewieństwa genetycznego z mazurską rodziną Małłek, czuję z nimi jakaś dziwną więź, co też potwierdziło się, gdy spotkałem się z prof. Januszem Małłkiem w Toruniu.

Pochylam się nad tym tekstem nie po to żeby wytykać komuś błędy, tylko po to żeby ustalić fakty. Część mojej rodziny powołuje się na wspomnianą notatkę, ignorując wyniki moich badań. W końcu każdy chce mieć piękną legendę dotyczącą pochodzenia, legendy są dla niektórych ważne, ale ja zdecydowanie wolę prawdę, choćby nie wiem jak miałaby być bolesna.

Trzy rodziny

Jeśli o faktach mowa, istnieją trzy rodziny Małek na północy Polski: Małek-Podjaski – stara kaszubska szlachta z Podjazów, moja rodzina Małek pochodząca z Sypniewa k. Więcborka na Krajnie, a także rodzina prof. Janusza Małłka pochodząca z Brodowa oraz wspomnianej Sławki Wielkiej na Mazurach.

Czy jest możliwe, że te trzy rodziny są ze sobą spokrewnione? Możliwe, ale badania DNA, które wykonałem świadczą o tym, że moja rodzina nie jest spokrewniona po chromosomie Y, ani z Małłkami z Brodowa, ani Małkami z Podjazów. Przy tym, żeby badanie DNA miało większą wiarygodność, sprawdziłem zgodność (i wierność) moich przodków, udało się uzyskać potwierdzenie, że dwie linie moich Małków mających wspólnego przodka w 1691 roku są zgodne. Czy rodzina Małek-Podjaski spokrewniona jest z rodziną profesora Małłka? Możliwe, ale ich DNA nie zostało porównane. Jedno jest pewne, rodzina Małek-Podjaski nie posiada drugiego ł, to, podobnie jak w mojej rodzinie, zostało dodane w wyniku germanizacji. Zresztą tak było prawdopodobnie także z nazwiskiem prof. Janusza Małłka.

Geschichte des Polnischen Adels (Dzieje polskiej szlachty)

Wracając do notatki. Pierwsza część to legenda, druga część to powołanie się na pracę Emiliana Żernickiego-Szeligi, która to miała znajdować się w Bibliotece Narodowej. W BN faktycznie znajdują się taka pozycja, tyle, że po niemiecku.

Nie mam informacji czy było polskie wydanie. Zatem skupimy się na niemieckim. Trzeba zacząć od tego, że dzieło Żernickiego-Szeligi traktuje o szlachcie Prus Zachodnich, Sypniewo, Węsiery i Podjazy leżały w Prusach Zachodnich, Brodowo i Sławka Wielka to już Prusy Wschodnie. Zupełnym pomieszaniem z poplątaniem wydaje się wspomniane województwo chełmińskie, w którym nie leżała żadna ze wspomnianych wcześniej miejscowości. Za to od Sławki Wielkiej do Brodnicy jest ok. 70 kilometrów. To niewiele. Z Sypniewa i Podjazów do Brodnicy już jest nieco dalej, bo kolejno 187 i 199 kilometrów.

W tekście Karola Małłka przywołane są strony 19 oraz 39. Także w wersji niemieckiej na tych stronach znajdziemy wzmianki o rodzinie Małek, ale wg. mnie obie wzmianki traktują jednak o rodzinie kaszubskiej!

Powyżej strona 19, na niej faktycznie występuje Małek, a dokładnie Albert Małek-Podjaski. Żeby rozjaśnić nieco treść, na poprzedniej stronie (18) czytamy, że jest to rozdział traktujący o hołdowniczej szlachcie z województwa chełmińskiego, część A. Katolicka szlachta świecka, a następnie w punkcie 4. szlachta z Brodnicy. Takie nazwiska jak Węsierski, Sypniewski, Małek-Podjaski nie bardzo pasują do brodnickiej szlachty, no, ale przecież kaszubska szlachta mogła przenieść się do Brodnicy.

Strona nr 39 to już bez wątpienia Pomorze (o czym świadczy strona poprzednia). Mamy tutaj Węsiory i Józefa Małka, a także inną pomorską szlachtę, Borzyszkowskich, Węsierskich itp.
Zatem czy Albert Małek-Podjaski, który widnieje na stronie 19 jest tam prawidłowo czy też może pojawił się w wyniku pomyłki? Inne pytanie brzmi na jakiej podstawie profesor Małłek powiązał te dwa wpisy o ewidentnie pomorskiej rodzinie Małek-Podjaskich ze swoimi Małkami? Jedyny argument, który dostrzegam to bliskość Sławki Wielkiej i pojawienie się Alberta Małek-Podjaski w Brodnicy.

Drobny ślad

Przed zaborami nie natrafiłem nigdzie na nazwisko Małek pisane przez dwa „ł”. Pojawił się jeden wyjątek i to nawet niedaleko Brodnicy (23 kilometry):

Zatem żeby się upewnić sięgam do źródła:

Jednak wydaje mi się, że wpis zaraz obok dotyczący lipca rozwiewa wszystkie wątpliwości, skryba pisał literę „l” w takie sposób, że może ona przypominać dwa „l”:

Podsumowanie

Zatem reasumując. Prawdziwości legendy nie jest w stanie stwierdzić nikt. Książka Emiliana Żernickiego-Szeligi, wg. mnie, niczego nie potwierdza. Raczej powiedziałbym, że dotyczy ona starej kaszubskiej szlachty Małek-Podjaskich. Według Przemysława Pragerta była to drobnoszlachecka rodzina z Podjazów w dawnym powiecie mirachowskim. W roku 1570 odnotowano wielu właścicieli działów w Podjazach, o różnych nazwiskach, z których tylko część stała się następnie przydomkami nazwiska odmiejscowego Podjaski: Gęsk, Girsz, Kostka, Mach, Małek.
Dla mnie legenda jest piękna, ale nie dotyczy żadnej z naszych rodzin, a przynajmniej mojej rodziny Małek-Małłek, a także rodziny Małek-Podjaski. Co do rodziny profesora, to należałoby prześledzić od kiedy jego nazwisko jest pisane przez dwa „ł”.
O mojej linii Małków i wszelkich niuansach związanych z literą „ł” opowiem w kolejnej części mojego artykułu.